الدر النضید فی الاجتهاد و الاحتیاط و التقلید (کتاب)کتاب « الدر النضيد في الاجتهاد و الاحتياط و التقليد» اثر آية الله سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی ، شرحى تحقيقى بر مسايل، فروعات و مبانى نظرى اجتهاد و تقلید و موضوعات احتیاط كتاب فتوايى عروة الوثقی است. شروع مباحث نويسنده در تقرير و تدريس مسايل عروه از ۱۳۹۵ ق بوده و آنچه در اين‌جا طرح شده بيشتر از مسايل خود عروه بوده است. ۱ - درباره مؤلفسید محمدحسن مرتضوی لنگرودی در ۲۳ صفر ۱۳۵۰ ه. ق در نجف اشرف و در جوار بارگاه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در خانواده علم و فضيلت به دنيا آمد و ملقب به عبدالامير گشت. حضرت آیة الله لنگرودی در آن شهر مقدس به فراگيرى قرآن مشغول شد تا در سال ۱۳۶۱ ه. ق به همراه پدرش رهسپار ایران گرديد و در تهران اقامت گزيدند. پس از سپرى شدن مقدمات علوم دينى به فراگيرى فقه و اصول و معقول پرداختند. چنان كه كتابهاى رسائل و مکاسب و کفایه را از بزرگانى مانند پدر معظم‌شان و حضرات آيات شهرستانی و جاپلاقی ، حكيم متأله محی الدین قمشه‌ای ( شرح منظومه سبزواری )، علاّمه میرزا ابوالحسن شعرانی ( شرح اشارات ، هیئت فارسى و شرح چغمینی ) فراگرفتند. درسال ۱۳۷۳ ه. ق پس از فراغت از سطوح عالى حوزه علمیه تهران به همراه پدر به قم مهاجرت كردند. و شركت فعال در جلسات درسى آيات عظام قم داشتند همچون، مرحوم بروجردی ( كتاب صلاة ، خمس ، قضا و طهارت به مدت هشت سال)، والد معظم( يك دوره اصول)، امام خمینی ( اصول)، آقای گلپایگانی ( حج)، محقق داماد ( طهارت و صلاة)، حاج میرزا هاشم آملی ( اصول و معاملات)، مرحوم اراکی ( خارج اصول) و علامه طباطبائی ( اسفار ، شفاء بو على، تفسیر ) قدس سرهم الشريف. تأسيس و اداره دو مدرسه علوم دينى و اقامه نماز جماعت در مسجد سلماسی ( بيش از سى سال) از خدمات فرهنگى- دينى ايشان است. ۲ - انگيزه تأليف شناسايى همه مسايل مرتبط با اجتهاد و تقليد و تشخيص مبانى و فروعات آن. ۳ - ساختار در ذيل متن عروه تحت عنوان تعليقه و اقول، تشريح مبانى و نقل تحليل ادله و مقاصد احکام و مسايل ارائه شده است. ۴ - گزارش محتوا در تعريف وجوب احتیاط يا تقليد يا اجتهاد بر هر مكلف، شارح آن را وجوب به حكم عقل ارتكازى تفسير كرده و منظور از احتياط را هم، همه آنچه در فعل يا ترك معتبر است توضيح داده است. سپس به تفصيل از حکم عقلى فطرى و ارتباط و مناسبت احتياط با اجتهاد و تقليد بحث نموده و مفاهيم و اصطلاحات مربوط به حكم عقل، اصطلاح عبادات و معاملات در متن عروه و تعريف لغوى و اصطلاحى اجتهاد و نقد آراى اخباریان و مشروعيت اجتهاد مطرح شده است. از ديگر مباحث نظرى مؤلف بحث در باره واجب کفایی يا نفسى بودن اجتهاد، وجوب تعلم، نفى وجوب نفسى تعلم، توصيف ملكه اجتهاد، ادله جواز تقليد، شرايط افتا و اجتهاد مى‌باشد. نويسنده معتقد است رسيدن به درجه اجتهاد مسبوق به دانايى نسبت به قواعد منطقى، علم کلام ، معارف كتاب و سنت و انس كامل با مذاق اهل بیت است و فردى كه به اجتهاد مى‌رسد بايد بر مهم‌ترين مسايل اصولى مسلط باشد. وى به تفصيل آراى اخباريان در رد اصول‌گرايى و اجتهاد را رد كرده و به دفاع از مبانى اجتهادى شیعه پرداخته است. اگر چه در نهايت به اين نتيجه مى‌رسد كه اختلاف اخبارى و اصولى نه حقيقى بلكه لفظى است. سپس از مبانى اجتهاد مطلق و متجزی ، جواز احتياط در معاملات به معنى الاحض و عبادات با عدم تمكن از امتثال تفصيلى بحث نموده و تعدادى از جزييات و احكام احتياط و اختلافات آرا و اقوال فقها در طرح اين فروعات را تحليل كرده است. [۱]
الدر النضيد في الاجتهاد و الاحتياط و التقليد، سيد محمد حسن مرتضوى لنگرودى، ج۱، ص ۱۳.
۴.۱ - تقليدمبحث بعدى در باره مفهوم و معناى تقليد، مشروعيت آن، قلمرو و گستره و ادله مختلف از آيات و روايات مى‌باشد. نويسنده، استدلال به اجماع در اثبات جواز تقليد را رد كرده و آن را ناتمام دانسته است. اشكالات مختلف راجع به مشروعيت تقليد بررسى و رد شده است. شواهد و آموزه‌هاى زيادى از ائمه اطهار در آموزش و انجام تقليد ارائه شده است در همين بررسى ميان اجتهاد در صدر اول با اجتهاد معاصر تفاوت قايل شده و منهيات وارده تأويل شده است. از طرف ديگر ائمه به حفظ و نشر احاديث و تشكيل حوزه‌هاى علميه ترغيب و تشويق كرده‌اند و اجتهاد معاصر به همين معناست و بناى عقلا از نظر فقها را بررسى كرده و اقوال مختلف را توضيح داده است. مباحث بعدى راجع به كاربردها و مصداق‌هاى تقلید در تقليد از ميت است كه با فروعات بسيار و كنكاش و مناقشه در ادله و استدلال‌ها و توضيح اقوال و نظريه‌هاى متعارض همراه شده است. اين بررسى به بررسى ادله، بناى عقلا، سيره، استحسان عقلى، عسر و حرج و استصحاب در جواز بقا بر تقليد از ميت استدلال شده اما بر هر استدلال اشكالاتى وارد شده است. [۲]
الدر النضيد في الاجتهاد و الاحتياط و التقليد، سيد محمد حسن مرتضوى لنگرودى، ج۱، ص ۱۴۵.
۴.۲ - سایر مباحثمباحث بعدى راجع به جواز عدول ، تقليد از اعلم ، راه‌هاى شناخت اعلم، ثبوت اجتهاد و راه‌هاى آن، شرايط مفتى شامل اعلميت مى‌باشد و در هر مبحث دلايل و تقريرهاى مختلفى در توضيح و تبيين مطالب، ارائه شده است. [۳]
الدر النضيد في الاجتهاد و الاحتياط و التقليد، سيد محمد حسن مرتضوى لنگرودى، ج۱، ص ۲۶۳.
۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |